Muzealnictwo jeleniogórskie ma bogatą tradycję, nawiązującą do kolekcjonerstwa i zbieractwa, popularnych w XIX wieku. W 1880 roku powstało w Jeleniej Górze Riesengebirgsverein (RGV) - Towarzystwo Karkonoskie.
Muzealnictwo jeleniogórskie ma bogatą tradycję, nawiązującą do kolekcjonerstwa i zbieractwa, popularnych w XIX wieku. W 1880 roku powstało w Jeleniej Górze Riesengebirgsverein (RGV) - Towarzystwo Karkonoskie. Jego działalność polegała, m.in. na gromadzeniu oraz ochronie przedmiotów historycznych i artystycznych o tematyce regionalnej. Już w 1888 roku utworzono muzeum, w którym eksponowano zgromadzone zbiory. W latach 1912 - 1914 wzniesiono w Jeleniej Górze gmach muzeum. "Das Museum des RGV" otworzono uroczyście w kwietniu 1914 roku. Ilość zbiorów ciągle rosła. Wzbogacono nimi stałe wystawy związane tematycznie z Karkonoszami.
W 1938 roku muzeum zmieniło nazwę na Sudetenmuseum. W czasie wojny i w pierwszych latach po jej zakończeniu, muzeum pełniło także funkcję składnicy dzieł sztuki. Do 1952 wywieziono stąd, do różnych muzeów w Polsce, tysiące eksponatów z dziedzin zakresu: geologii, przyrody, archeologii, etnografii, sztuki i historii, w tym wspaniałe kolekcje malarstwa, numizmatyki i militariów.
W latach pięćdzisiątych uporządkowano pozostałe zbiory i zainicjowano działalność merytoryczną Muzeum Regionalnego w Jeleniej Górze.
Od 1975 roku muzeum zmieniło nazwę na Muzeum Okręgowe, co wiązało się z podniesieniem jego rangi jako placówki nadrzędnej nad innymi muzeami województwa. Zreorganizowano wówczas muzeum, tworząc działy merytoryczne. W 1977 roku przejęto Zamek w Bolkowie, jako Oddział, a w 1980 roku jako drugi oddział utworzono Muzeum Walki i Pracy w Jeleniej Górze-Cieplicach. W latach 1979 - 1980 sporządzono projekty - koncepcje rozbudowy Muzeum Okręgowego w Jeleniej Górze, które z uwagi na późniejsze wydarzenia w Polsce, nie zostały zrealizowane.
W roku 1989 muzeum pozyskało drugi budynek z przeznaczeniem na cele magazynowe i administracyjne. W roku 1991 zlikwidowano oddział - Muzeum Walki i Pracy, a w roku 1995 utworzono Oddział w Szklarskiej Porębie pod nazwą Muzeum w Szklarskiej Porębie.
Muzeum zgodnie ze statutem, m.in.: gromadzi, konserwuje, przechowuje i upowszechnia zgromadzone zbiory. Prowadzi własne badania naukowe i własną działalność wydawniczą. Utrzymuje kontakty z wieloma instytucjami, placówkami i środowiskami w Polsce i zagranicą.
Od początku 1999 roku jest Samorządową Instytucją Kultury Województwa Dolnośląskiego. Na podstawie nowego Statutu, w 2001 roku zmieniło nazwę na Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze, a po reorganizacji na bazie istniejących oddziałów, zbiorów i ekspozycji utworzono Oddziały:
- Skansen Uzbrojenia Wojska Polskiego w Jeleniej Górze;
- Muzeum-Zamek w Bolkowie;
- Dom Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie
W latach 2000 - 2001 przeprowadzono, m.in. ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, remont obiektów w Jeleniej Górze, mający na celu zagospodarowanie i uporządkowanie posesji muzeum.
Obecnie Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze zatrudnia ponad 50 osób, w tym: archeologów, etnologów, historyków i historyków sztuki. Posiada w zbiorach ponad 26.000 eksponatów. Na uwagę zasługują: największa w Polsce kolekcja szkła artystycznego, malarstwo karkonoskie, grafika, kolekcja wyrobów z cyny oraz jedna z większych w Polsce kolekcja XVIII i XIX w. obrazów na szkle.